انستیتو ریاضیات سیستان
انستیتو ریاضیات سیستان به عنوان بخشی از تیمِ نوآوران سیستان زمین به فعالیت‌های ترویجی و پژوهشی در ریاضیات می‌پردازد. ما فعالیت خود را در سال 2022 میلادی شروع کردیم که اعضای سازمان ملل متحد آن را سال «علوم پایه برای توسعۀ پایدار» نام‌گذاری کرده‌اند و ریاضیات نیز بخش مهمی از علوم پایه است. در کنار آن، ریاضیات برای ما نوعی از هنر، تفکر، سرگرمی، دیدنِ جهان و بودن در آن است؛ برای همین تلاش می‌کنیم زیبایی‌هایش را به همه نشان دهیم.
در این مسیر، آغوشمان برای هر کسی که مثل ما به ریاضیات نگاه می‌کند، صمیمانه باز است و از او دعوت می‌کنیم به هر شکلی که می‌خواهد کنارمان باشد. به همین دلیل هم شعار ما ✜ریاضیات بدون مرز✜ است؛ مهم نیست در کجا زندگی می‌کنید، چند سال دارید یا کارِ فعلی‌تان چیست، فقط کافی است تماس بگیرید. دفتر مرکزی انستیتو در تهران قرار دارد اما خود را به ارائۀ خدمات در سرتاسرِ خاک ایران به صورت حضوری و به تمام فارسی زبانانِ بیرون از ایران به صورت غیرحضوری، متعهد می‌دانیم.
ما نامِ سیستان را برگزیده‌ایم چون بخشی از درآمدهای انستیتو صرف امور آموزشی در استان سیستان و بلوچستان می‌شود. در گامِ اول در همکاری با آکادمیِ مردم‌شناسی، مستقر در دانشگاه تبریز، از پرو‌ژه‌های مردم‌نگاری‌ای که با تائید این آکادمی در استان سیستان و بلوچستان انجام شوند حمایت می‌کنیم. پس از پایان این فاز تحقیقاتی اقداماتی مبتنی بر نتایج این تحقیقات انجام خواهند شد که از همین طریق به اطلاع خواهیم رساند.
نگاه ما به ریاضیات و آموزشِ ریاضی
سوادِ ریاضی
سواد ریاضی توانایی هر فرد برای استدلال ریاضی، فرمول‌بندیِ روابط بین موجوداتِ ریاضی، به کارگیریِ و تفسیرِ ریاضی برای حل مسائل در زمینه‌های مختلف در دنیای واقعی است. این توانایی شاملِ شناختِ مفاهیم، درک و روانی در رویه‌ها، آشنایی با حقایقِ ریاضی و استفادهٔ ماهرانه از ابزارهایی برای توصیف، توضیح و پیش‌بینیِ پدیده‌ها است. این توانایی به افراد کمک می‌کند که نقشی را که ریاضیات در جهان ایفا می‌کند، بشناسند و قضاوت‌ها و تصمیماتِ مستحکمی داشته باشند که مورد نیاز شهروندانِ سازنده، متعهد و متفکر در قرنِ بیست‌ویکم است.
با این تعریف از سوادِ ریاضی واضح است که ریاضیات برای مسابقه دادن نیست و سرعت در پرداختن به ریاضیات اهمیتی ندارد. این نگاه، نتیجه‌‌ای مهم در آموزشِ ریاضی دارد. برخی ریاضیات را دیرتر یاد می‌گیرند و برخی زودتر. درواقع افراد برای یادگیری ریاضیات، نیازهای متفاوتی دارند. برخی زمان بیشتر نیاز دارند برخی تمرکز بیشتر و برخی تمرین بیشتر، اما در نهایت همه می‌توانند ریاضی یاد بگیرند. ممکن است برخی با ترس از ریاضیات درگیر باشند که نتایج تحقیقات نشان می‌دهد این افراد بیش از هرچیز ترس از مواجه شدن دارند تا ترس از خودِ ریاضیات. درواقع ترسِ این افراد هم به محض درگیرِ ریاضیات خوب شدن، از بین می‌رود. بنابراین سوادِ ریاضی برای همهٔ انسان‌ها دست‌یافتنی و لازم است.
ریاضی‌ورزی
ریاضی‌ورزی یعنی فهمیدنِ ریاضی، محاسبه کردن به کمکِ ریاضی، به کار بردنِ ریاضی، استدلال کردن و درگیر شدن با ریاضیات. مهم‌ترین ویژگی ریاضی‌ورزی این است که تمام این مهارت‌ها درهم‌تنیده‌اند و نمی‌شود کسی را فقط برای محاسبه کردن یا مثلاً به کار بردنِ ریاضیات آماده کرد. اگر می‌خواهیم افراد برای دنیای پیشِ رو آماده باشند، لازم است با اتخاذِ رویکردی هه‌جانبه، نوجوانان و جوانان را در تمامِ مهارت‌های ریاضی ورزیده کنیم. راز موفقیت در این مسیر، درگیر شدن با ریاضیات است. دانش‌آموز و دانشجوی ورزیده در ریاضیات، باور دارد که می‌تواند مسئله‌های ریاضی را حل کند و درک خودش از ریاضیات را گسترش دهد و در نتیجه مسائل دنیای واقعی و در وضعیت‌ها جدید را با کمک ریاضیات بفهمد وبرای حلِ آن‌ها استراتژیِ مناسب را پیدا کند. چنین فردی کم‌کم می‌فهمد خودش می‌تواند به تنهایی از پسِ یادگیری برآید و نیازی به حفظ کردنِ رویه‌ها و همراهیِ دیگران ندارد. هر جا لازم باشد خودش مفاهیم و رویه‌ها را می‌آفریند و با دسترسی به منابعِ خوب، خودش را آموزش می‌دهد. این مستقل شدن در یادگیری (یادگیرندهٔ مستقل) هدفِ نهاییِ هر آموزشی است.
تحقیق و اکتشاف
بخشِ جدانشدنیِ انجامِ ریاضی (حتی برای ریاضی‌دان‌ها)، تحقیق و کشفِ مفاهیم و رویه‌های جدید است. در این‌جا تحقیق به معنای تحقیقِ مدرسه‌ای نیست، بلکه به معنای گشتن و یافتنِ حقیقت است. حقایقِ ریاضی قابل کشف اند و هر انسانی از تواناییِ لازم برای این کار برخوردار است. ممکن است کشف یک حقیقتِ جدید برای دانش‌آموزی دبستانی، معنایش فهمیدنِ روشِ جمعِ دو عددِ دورقمی باشد و برای یک ریاضی‌دانِ کارآزموده، پیدا کردن روشی برای حل یک مسئلهٔ ریاضی که چند قرن حل نشده باقی مانده بوده است. مهم این است که می‌شود ریاضیات را فهمید و بدون محدودیت، حقایقی را در آن کشف کرد و حتی آفرید. ماهر شدنِ نوجوان در تحقیق و اکتشافِ ریاضی، با نگاه رایج به آموزش ریاضی به دست نخواهد آمد. باید مسیرهایی را بپیماییم که در این زمینه جواب پس داده‌اند و تآکیدشان بر توانمند شدنِ دانش‌آموزان است و نه حفظ کردنِ رویه‌های محدود و بعد آزمون گرفتن از آن‌ها. یکی از بهترین مسیرها یادگیریِ برنامه‌ای است. یادگیریِ برنامه‌ای نوعی از یادگیریِ شخصی‌سازی شده است که بر اساسِ معیارهای استاندارد، به فرد آموزش می‌دهد و در نهایت هم فقط توانایی فرد در همان معیارها را می‌سنجد. در این روش هرجایی که یادگیرنده مشکلی داشته باشد، با دریافتِ بازخورد از مربی، مسیرِ درستن را پیدا می کند و به پیمودنِ راه ادامه می‌دهد. بنابراین ارزیابیِ مستمر و نمره دادن به این ارزیابی در این روش جایی ندارد. نمره دادنِ مستمر به یادگیرنده این پیام را منتقل می‌کند که مهم نیست که آیا در نهایت ریاضیات را یاد می‌گیرد یا نه، بلکه مهم است که هر زمان که ما می‌خواهیم آن را یاد بگیرد. واضح است که چنین انتظاری معقول نیست (هرچند که رایج‌ترین نگاه به آموزش ریاضی است) چون ریاضیات درواقع میراثِ بشریِ ما است و هیچ میراثِ باستانی‌ای زیرِ بارِ نگاه‌های سخت‌گیرانه و لج‌بازانه نخواهد رفت. انتظارهای بی‌جا نه با ماهیت انسان جور درمی‌آیند نه با ماهیت ریاضیات.
کتابِ الکترونیکیِ تعاملی (کات)
برای اینکه به یادگیریِ شخصی‌سازی شده پایبند بمانیم و به این باورِ خود عمل کنیم که هر کسی می‌تواند ریاضیات را یاد بگیرد، لازم است از دستاوردهای تکنولوژی استفاده کنیم. سامانه‌ای که انستیتو ریاضیات سیستان از آن برای ارائه‌ٔ آموزش‌های خود استفاده می‌کند، امکانِ ساختن و نشرِ کتاب‌های تعاملی را فراهم کرده است. این کتاب‌ها علاوه بر اینکه تمام مفاهیم ریاضی را که هر دانش‌آموز بر اساس پایهٔ تحصیلیِ خود نیاز دارد به او ارائه می‌کند، فرصت‌های بی‌شماری برای تمرین کردن در اختیار او می‌گذارد تا هر تمرین را چندین بار حل کند و در هرجایی که توانِ پیش‌روی نداشت از راهنمایی‌ها و بازخوردهای متناسب با سطح خودش استفاده کند. به علاوه می‌دانیم که عادت‌های یادگیریِ افراد باهم فرق دارند و ممکن است کسی با دیدنِ ویدیو بهتر یاد بگیرد و کسی با خواندنِ متن. کتاب‌های الکترونیکیِ تعاملی این امکان را برای همه فراهم می‌کنند که آن‌طور که می خواهند یاد بگیرند. خود همین موضوع باعثِ افزایش اعتماد به نفسِ یادگیرنده خواهد شد. در این کتاب ها مهم است که هر کس در نهایت مفاهیم و رویه‌هایی که باید یاد بگیرد را یاد بگیرد، مهم نیست از کجا شروع کند، در نهایت او تمامِ مسیر کتاب را خواهد پیمود و به هر مفهوم و تمرین یک بار، سر خواهد زد.
هم‌چنین کات این امکان را فراهم کرده است که بدون نیاز به هزینه‌های تجدیدِ چاپ (که عملاً باعث می‌شوند نویسندگان از تغییرهای مثبت صرف نظر کنند)، آموزش‌ها و تمرین‌ها به‌روز و ویرایش شوند. تیمِ انستیتو ریاضیاتِ سیستان محتوای این کتاب‌ها را به صورت روزانه بررسی و به‌روز می‌کند. به این ترتیب هیچ انتهایی برای یادگیریِ ریاضی وجود نخواهد داشت. یکی از جلوه‌های ✜ریاضیات بدون مرز✜ همین است.